Εκκλησίες των χρόνων της Τουρκοκρατίας, στη Στενή Ευβοiας

Οι πρώτοι κάτοικοι της Στενής μετοίκησαν από την περιοχή Σκουντέρι, που βρίσκεται 7 περίπου χιλιόμετρα από τη Στενή.

Αυτό αποδεικνύεται από την προφορική παράδοση, από τα παλιά εξωκλήσια που υπάρχουν στην περιοχή και άλλα ερείπια, από την επωνυμία «Παλιοχώρι», που έδιναν στην περιοχή οι κάτοικοι, που σημαίνει το Παλιό μας χωριό και από το μυθιστόρημα του Νικόλαου Αντωνόπουλου «Μαρούσα η Στροπωνιάτισσα», που τοποθετεί το χωριό που καταγόταν ο συμπρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, Γιάννος «Κείμενον-ως λέγει-ανατολικομεσημβρινώς της Στενής». Συμφωνεί δηλαδή με την τοποθεσία που και η παράδοση μας πληροφορεί ότι βρίσκεται το παλιό χωριό.

Στο «Παλιοχώρι», ήταν ο Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (Αγιαννάκης), χτισμένος με πέτρες και χώμα και είχε σχήμα παραλληλογράμμου. Το δάπεδό του ήταν μισό περίπου μέτρο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και η θύρα του χαμηλή. Το όλον του δείχνει Ναΐσκο των χρόνων της Τουρκοκρατίας.

Το 1936 έγινε από το εκκλησιαστικό συμβούλιο, ανακατασκευή της μικρής ξύλινης στέγης του. Στο εσωτερικό το Ιερό με τον Κυρίως Ναό χωρίζεται με πρόχειρο ξύλινο τέμπλο, πάνω στο οποίο υπάρχουν φορητές εικόνες, αφιερωμένες κατά καιρούς από φιλόθρησκους Χριστιανούς. Μόνο μια μικρή εικόνα σώζεται από τα παλιά χρόνια και ένα μικρό καντήλι σκόρπιζε το αμυδρό και γλυκό του φως.

Δίπλα από τον παλιό Ναΐσκο, κτίστηκε καινούριος με δαπάνη του Ντούρμα Αθανάσιου (Μπέτσα), περί το 1968 που ζει στον Καναδά.

Λίγες πέτρες που βρίσκονται λίγα μέτρα πιο κάτω μαρτυρούν την ύπαρξη του παλιού Ναΐσκου.

-Νοτιοανατολικά του Παλιοχωριού και σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων, βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Δημητρίου, μικροσκοπικός κι αυτός σε σχήμα παραλληλογράμμου. Του Ναού αυτού έγινε ανακαίνιση το 1958, με φροντίδα και έξοδα του συνδημότη μας από την Αμερική που είχε επαναπατρισθεί, Στέφανου Κοντού. Με μέριμνά του τοποθετήθηκαν εικόνες και καντήλια. Μόνο μια εικόνα ξύλινη, δυσδιάκριτος διασώθηκε από την παλιά εποχή. Και μετά την ανακαίνισή του, ο Ναός διατήρησε την χαμηλή θύρα και το δάπεδο να βρίσκεται ένα περίπου μέτρο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Γύρο από το Ναό διακρίνονταν ίχνη θεμελίων οικιών. Ίσως να ήταν κελιά μοναχών ή οικήματα στα οποία έμεναν οικογένειες που αποτελούσαν τον μικρό οικισμό του Αγίου Δημητρίου.

Ο Άγιος Αθανάσιος Κάτω Στενής,
όπως ήταν παλιά.

Ο Ναός ανακαινίστηκε εκ νέου το 

1980-81.από προσφορές πιστών.

-Ερείπια του Ναού του Αγίου Νικολάου υπήρχαν ανάμεσα στα ποτάμια «Καμπιώτικο ρέμα» και «Ρέμα Παλιόμυλος», όπου και το χωριό Άγιος Νικόλαος, κατά την παράδοση.

Σωροί ερειπίων υπήρχαν εκεί και οι κτηνοτρόφοι της περιοχής είχανε στήσει ένα φανάρι, το οποίο άναβαν κάθε βράδυ.

Αργότερα ανεγέρθη ένα εικονοστάσιο, από τον Νικόλαο Γ. Παλαιολόγο.

Ήδη πλησίον των ερειπίων ανεγέρθη Ιερός Ναός, από τον Αθανάσιο Φορτούνα.

-Ανατολικά του Αγίου Νικολάου και σε μικρή σχετικά απόσταση (στα σόια), βρίσκεται ο Ναΐσκος του Αγίου Γεωργίου. Κτισμένος με πέτρες και χώμα και το δάπεδο ένα μέτρο περίπου κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, με χαμηλή θύρα, που δείχνει Ναό των χρόνων της Τουρκοκρατίας.

Έχει διαπιστωθεί ότι ο Ναΐσκος αυτός ήταν νεκροταφειακός, γιατί πολλοί κάτοικοι έχουν ανεύρει τάφους κατά την καλλιέργεια των πέριξ κτημάτων τους. Συντηρείτο από τα εκάστοτε εκκλησιαστικά συμβούλια και φιλόθρησκους Χριστιανούς.

Το 1922-23 ανακαινίστηκε από τον Μαστρογιάννη Κωνσταντίνο.

Επιδιορθώθηκαν οι τοίχοι, σοβατίστηκε και μπήκε καινούρια ξύλινη σκεπή. Το εκκλησάκι το λειτουργούσαν στις 24 Αυγούστου.

Η πρωτοβουλία αυτή του Κώστα Μαστρογιάννη ήταν σαν μια παράκληση προς τον Άγιο, να επιστρέψει ο γιος του Γεώργιος Μαστρογιάννης (Φούτρας) από την Τουρκία, που είχε αιχμαλωτιστεί.

Μαζί με τον Γιώργο Μαστρογιάννη επέστρεψαν στο χωριό και ο Δημήτριος Ντουμάνης (του Τσαφίλη) και ο Ευάγγελος Γιαλός (Ταμίας) που κι αυτοί ήταν αιχμάλωτοι.

Το 1954-55, με έρανο που ενήργησε η Αικατερίνη Μπαρμπούρη (του Κοϊάρη) και με χρήματα που διέθεσε η ίδια, έγινε μικρή επισκευή της στέγης με την προσθήκη κεραμιδιών.

Μετά από πολλά χρόνια και ενώ το εκκλησάκι έμενε ασυντήρητο γιατί είχε πάψει να λειτουργείται,ήταν σχεδόν ερείπιο.

Το 1980 ο Παναγιώτης Ντουμάνης (Κατσαμπέκης) και η σύζυγός του Φανή, το ανακαίνισαν και το λειτουργούν κάθε χρόνο στις 24 Αυγούστου.

-Όταν οι κάτοικοι μετακόμισαν στο νέο χωριό, ο πληθυσμός του οποίου με το χρόνο πολλαπλασιάστηκε και από κατοίκους άλλων περιοχών κοντινών αλλά και μακρινών, διακατεχόμενοι από βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα, το πρώτο μέλημά τους ήταν η ανέγερση Ιερών Ναών.

Ανήγειραν τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο κέντρο σχεδόν του χωριού και στην είσοδό του, τον Νεκροταφειακό Ναό των Αγίων Θεοδώρων.

Νοτιότερα του χωριού, όπου σήμερα είναι η Κάτω Στενή, ανήγειραν τους Ιερούς Ναούς του Αγίου Αθανασίου και των Αγίων Ταξιαρχών.

-Ο Άγιος Αθανάσιος τα πρώτα χρόνια ήταν νεκροταφειακός. Αργότερα που ο πληθυσμός του χωριού πολλαπλασιαζόταν, το νεκροταφείο μεταφέρθηκε στο Ναό των Αγίων Ταξιαρχών.

Το 1987 με τα πολλά χιόνια, η σκεπή του δεν άντεξε και έπεσε. Τότε η εκκλησιαστή επιτροπή, με επικεφαλής τον εφημέριο Παπαπαναγιώτη Θάνο και τους επιτρόπους Γιάννη Σπυριδάκη, Χρήστο Κυράνα, Δημήτριο Κουτσάφτη.και Θανάση Μακρή, αποφάσισαν να τον κατεδαφίσουν και στη θέση του έκτισαν καινούριο Ναό.

-Ο Ναός των Αγίων Ταξιαρχών ήταν μικρός, πέτρινος και ήταν νεκροταφειακός, αφού μεταφέρθηκε εκεί το νεκροταφείο από τον Άγιο Αθανάσιο

Το 1978 κατεδαφίστηκε και άρχισε η ανοικοδόμησή του, από τον Παπακώστα Παπαγεωργίου, η οποία τελείωσε σε δυο περίπου χρόνια, όταν πια είχε αποχωρήσει ο Παπακώστας Παπαγεωργίου και είχε έρθει ο Παπαπαναγιώτης Θάνος ο οποίος και τον τελείωσε.

Το νεκροταφείο είχε μεταφερθεί στον νεόδμητο Ιερό Ναό της Αγίας Αικατερίνης, ο οποίος είχε ξεκινήσει να χτίζεται το 1964 και τελείωσε σε ένα περίπου χρόνο. Εφημέριος τότε ήταν ο Παπαπέτρος Σιμιτζής.

Γιαννούκος Ιωάννης